اتاق عمل

اتاق عمل مکانی استریل در بیمارستان که فقط جهت کارکنان بخش استریل و تیم جراحی طراحی شده است و در گذشته به سالن آمفی تئاتر، تماشاخانه و محیط غیر استریلی گفته می‌شد که در آن دانشجویان و بازدیدکنندگان اعمال جراحی را تماشا می‌کردند.

 

 

تجهیزات موجود در اتاق عمل

1- تخت جراحی که در وسط اتاق قرار دارد باید قابلیت تنظیم ارتفاع و تمایل به سمتی خاص را داشته باشد و به راحتی به پوزیشن‌های متنوع جراحی درآید.
2- چراغ‌های اتاق عمل ( چراغ سیالکتیک ) باید نور روشن و بدون سایه ایجاد کنند. همچنین نور چراغ سیالتیک نباید به گونه ای باشد که موجب خستگی چشم ها شود.
3- ماشین بیهوشی در بالای قسمت سرتخت جراحی قرار بگیرد؛ این ماشین توسط لوله‌هایی با بیمار در ارتباط است و به فرایند تنفس بیمار در طول جراحی کمک می‌کند و مانیتورها نیز به فرایند اندازه‌گیری گازهای مخلوط در مدار بیهوشی کمک می‌کنند.
4- ابزارهای جراحی استریل مورد استفاده در طول عمل، بر روی میزی استریل قرار می‌گیرند.
5- وجود دستگاه الکتروکوتر در اتاق عمل این امکان را ایجاد می‌کند تا بافت بیمار توسط جریان پرفشار برش داده شده و همزمان امکان بندایش خون نیز باشد تا مقدار خونریزی به حداقل برسد.
6- دستگاه ساکشن باید در اتاق موجود باشد تا ترشحات بیمار را از ناحیه عمل خارج سازد.

طرح اتاق عمل

اتاق‌های عمل با درهای دوطرفه از هم جدا می‌شوند و فقط تیم جراحی اجازه ورود و خروج به این محدوده را دارد. احتیاط‌های خارجی شامل رعایت اصول استریلیته محیط عمل و کنترل رفت و آمد می‌شود. برای اینکه اتاق عمل بهترین شرایط را داشته باشد، آن را در قسمتی از بیمارستان قرار می‌دهند تا مکمل سایر بخش‌ها بمانند پاتولوژی و آزمایشگاه باشد.

1- در طراحی باید دقت شود که جهت رفت‌وآمد یک طرفه و از داخل به خارج اتاق عمل باشد.
2- طرح و بنای اتاق عمل در همه بیمارستان‌ها یکسان نیست و نمی‌توان از یک نقشه و طرح مشخص جهت ساختن اتاق عمل در همه بیمارستان‌ها استفاده نمود.
3- یکی از اساسی ترین مواردی که باید در طراحی و ساخت هر اتاق عمل رعایت شود، کنترل عفونت می‌باشد.
4- محل قرارگرفتن اتاق‌های عمل در بیمارستان‌ها از مهمترین شاخص‌های اثر گذار بر بهره‌وری و نیز رعایت اصولی سیکل درمان بیماران و نیز مقوله‌های دیگری از جمله کنترل عفونت‌های بیمارستانی و مهندسی ارزش در منابع تاسیساتی می‌باشد.
5- اتاقهای عمل را تا حدود دو دهه پیش به بالاترین طبقات ساختمانی منتقل می‌نمودند و برای این کار نیز دلایلی بمانند دور بودن از مسیر رفت و آمد عمومی، دور بودن از جریان هوای آلوده بین بخش‌ها وجود داشت.
6- اتاق‌های عمل برای سهولت دسترسی همه بخش‌ها به آن، باید در طبقات میانی ساختمان اصلی گنجانده شود.
7- سهولت دسترسی اتاق‌های عمل با سایر بخش‌های بیمارستانی باید در نظر گرفته شود.
8- بخش اتاق عمل، کاملا بسته و ایزوله بوده و در مسیر رفت و آمد با دیگر بخش‌ها قرار نگیرد.
9- در بیمارستان‌های نظامی، محل قرارگیری مجموعه اتاق‌های عمل تعاریف خود را بر اساس طرح دفاعی ( طرح پدافندی ) و مانند آن را دارد.

ساختار طراحی و ایمنی اتاق عمل

1- دیوار اتاق عمل باید نیمه مات و به رنگ سبز و یا آبی روشن و قابل شستشو در نظر گرفته شود. این دیوارها فاقد لبه و طاقچه باشد.
2- کف اتاق عمل باید ضد الکتریسیته و با قابلیت شستشو بوده و مقاومت در برابر مواد شیمیایی را داشته باشد.
3- جهت مواجهه با قطع شدن برق، مجموعه اتاق عمل به سیستم اورژانس روشنایی و یا ژنراتور اضطراری مجزا از سایر قسمت‌های بیمارستانی مجهز باشد.

تجهیزات الکتریکی

باید از شبکه های IT (سیستم ضد برقگرفتگی شناور) که مجهز به کلید محافظ جان و ترانسفورماتور ایزوله اند استفاده شود و حتی المقدور تمامی بدنه های هادی دستگاه ها دارای عایقتندی مضاعف باشند.

درها

بهترین نوع آن تاب‌دار بوده تا با وارد کردن اندکی فشار براحتی باز و بسته گردند. با هر باز و بسته شدن در، شمار زیادی میکروارگانیسم وارد محدوده و موضع جراحی می‌گردد که ممکن است از راه لباس‌ها و وسایل و تجهیزات جراحی به موضع عمل راه یابند.

سقف

حداقل ارتفاع کف تا سقف اتاق عمل 3 متر می‌باشد. پوشش سقف باید آکوستیک ( گیرنده اصوات ) بوده و قابلیت شستشو داشته باشد.

روشنایی

1- نور طبیعی
2- چراغ سیالیتیک

تامین نور از راه چراغ‌های سقفی سیالیتیک برای موضع جراحی، رایج ترین روش روشنایی در اتاق عمل می‌باشد.

ساعت

وجود ساعتی که علائم هشدار دهنده در اثر گذشت زمان را نشان دهد، می‌تواند در اتاق عمل مفید واقع گردد.

خطر آتش‌سوزی

خطر آتش‌سوزی در اتاق عمل به سه دلیل می‌باشد: منبع آتش‌زا، منبع اکسیژن و مکانیسمی که باعث جرقه شود. تیم جراحی برای کنترل آتش، باید آموزشهای لازم را دیده باشند. نگهداری وسایل و گازهای بیهوشی باید درست بوده و مداوم کنترل گردد.

وجود اتاق‌های زیر ضروری می‌باشد:

1- مکانی جهت شستن دست‌ها
2- اتاق استریل مرکزی
3- اتاق ریکاوری: نزدیک به اتاق عمل بوده و در مواقع اورژانسی وسایل مورد نیاز از اتاق عمل به آنجا منتقل و یا بیمار دوباره به اتاق عمل بازگردانده می‌شود.
4- اتاق آموزشی
5- اتاق بیهوشی
6- اتاق اسکراب
7- اتاق رختکن برای تیم جراحی

تهویه اتاق عمل

در اتاق عمل نمی‌توان از تهویه طبیعی استفاده کرد، زیرا این نوع از تهویه امکان ورود گرد و غبار و میکروبها را به اتاق عمل ممکن می‌سازد. اگر یک سیستم مناسب تصفیه هوا در داخل اتاق عمل تعبیه گردد، بطور چشمگیری میزان میکروارگانیسم‌های موجود در داخل اتاق را کاهش می‌دهد. این سیستم باید بتواند هوای کثیف و آلوده اتاق عمل را به بیرون هدایت کند.

انواع تهویه در اتاق عمل

1- لایه‌ای یا لامینار :روش پرهزینه ولی بسیار مؤثر که هوای اتاق عمل در این شیوه 400 تا 500 بار در ساعت تعویض می‌گردد. میزان عفونت در این شیوه به کمتر از 1٪ کاهش می‌یابد.
2- چارنلی (Charnley): تیم جراحی و بیمار در محیط جداگانه‌ای قرار گرفته و با کوچک تر شدن این محیط نسبت به روش‌های دیگر ذرات گرد و غبار و آلودگی کم تر می‌شود. این نوع از تهویه در هر ساعت 300 بار هوای اتاق را تعویض می‌کند.
3- استفاده مجدد: قسمتی از هوای خروجی پس از تصفیه، دوباره به محیط اتاق عمل بازمی گردد.
4- تهویه پلنوم

استفاده از فیلتر هپا در روند تهویه هوا در اتاق عمل بسیار کارآمد بوده سیستم تهویه باید بگونه‌ای باشد که منجر به تخلیه بوها و هوای آلوده بوسیله تبادل آن و به مقدار حداقل 15 بار در ساعت باشد.

راهبردهای کارآمد در تهویه هوای اتاق عمل

1- اتاق عمل باید، تحت فشار مثبت قرار گیرد.
2- ورود جریان هوا از سمت سقف و خروج آن نزدیک به کف زمین باشد.
3- بهتر است در داخل اتاق عمل پنجره وجود نداشته باشد.
4- ورود پرسنل به اتاق عمل فقط به پرسنل ضروری جهت عمل محدود شود.

محدوده‌های اتاق عمل

ساختمان اتاق عمل دارای سه منطقه مشخص می‌باشد.

1- منطقه غیر استریل یا آلوده: بوسیله خط قرمز از منطقه استریل مجزا می‌شود.
2- منطقه تمیز: این بخش توسط راهرو به اتاق عمل متصل می‌شود.
3- منطقه استریل: فقط پرسنل اتاق عمل و کلیه کسانی که لباس مخصوص اتاق عمل دارند و در حالی که ماسک بر دهان دارند، می‌توانند در این مکان حضور داشته باشند. در این منطقه اعمال جراحی صورت می‌گیرد و باید تلاش گردد که کمترین میزان آلودگی به این مکان وارد شود.

قانون و اصل خط قرمز

این قانون بیانگر آن است که بعد از خط قرمز مشخص شده فقط اعضای تیم جراحی و کارکنان اتاق عمل حق عبور داشته و افراد عادی اجازه ورود به منطقه تمیز و یا منطقه استریل را ندارند.

آلودگی صوتی در اتاق عمل

1- سر و صدا می‌تواند برای بیمار و تیم جراحی آزاردهنده باشد. ادامه این روند می‌تواند به تداخل ارتباطی تیم جراحی و یا سهل انگاری نسبت به صدای آلارم مانیتور شود.
2- این سر و صدای تولید شده می‌تواند به ایجاد صدای مشابه کمک کرده و جراح در شرایط حیاتی، نتواند دوز مشخص از داروهاو یا میزان فشار خون بیمار را بدرستی درک کند.
3- محققان بر ایجاد محیطی برای ارتباط شفاف و روشن در اتاق عمل جهت سلامت جان بیمار تاکید می‌کنند.

منابع این آلودگی صوتی شامل دستگاه ساکشن، موزیک، ابزارآلات پر سر و صدا و بزرگ، صدای ناشی از خرابی دستگاه‌ها و به هم خوردن اجزای آن و مکالمات اضافی بین اعضای تیم جراحی باشد.پرستار سیار نیز باید جهت رفع صدای ناشی از محیط خارج از محدوده استریل اتاق عمل، از بسته بودن درب‌های اتاق اطمینان حاصل کند.

موزیک

موزیک می‌تواند سبب آرامش روانی برای بیمار و عاملی محرک برای تیم جراحی باشد.

آمادگی

1- رعایت بهداشت فردی کارکنان اتاق عمل، مهمترین عامل جلوگیری از آلودگی محیط است.
2- افراد حاضر در اتاق جراحی باید لباس مخصوص اتاق عمل را بر تن داشته باشند تا از رساندن عامل عفونت به محل عمل، جلوگیری نمایند.
3- کلاه مخصوص برای سر، که موها را بطور کامل بپوشاند.
4- ماسک جراحی که جلوی انتشار بخار و تنفس دهانی را بگیرد.
5- وجود دستکش استریل برای افرادی که با بیمار تماس مستقیم دارند.
6- عینک مخصوص نیز باید توسط تیم استریل مورد توجه قرار گیرد.
7- استفاده از جواهرآلات در اتاق عمل ممنوع بوده و شامل ساعت مچی، گردنبند، گوشواره و یا انگشتر نیز می‌شود.

رفتار در اتاق عمل

1- مقاوم بودن در برابر استرس.
2- درک نیازهای مددجو در پیش و پس از عمل جراحی.
3- آگاهی به اهمیت کار گروهی و توانایی همکاری تیم جراحی.
4- حمل و جابجایی وسایل استریل مهمترین روند در فرایند تکنیک آسپتیک بوده و کارکنان اتاق عمل موظف به اجرای این قوانین می‌باشند.

نظافت اتاق عمل

اتاق عمل تنها جایی است که اگر در مورد نظافت آن سهل انگاری شود عواقب ناگواری را دربر خواهد داشت و جان بیماران زیادی را در خطر خواهد انداخت، بنابراین در مورد نظافت آن باید دقت کامل شود. هر روز باید وسایل و کف اتاق عمل نظافت گردد.

روشهای نظافت اتاق عمل

1- بطور کامل
2- نظافت سریع بین دو عمل و جهت اطمینان از عدم آلودگی برای اعمال بعدی

حفظ بقاءاتاق‌های عمل

در حالی که اتاق‌های عمل قدیمی ( تئاترهای جراحی )، دیگر مورد استفاده جراحی قرار نمی‌گیرند، برخی از آن‌ها هنوز موجود هستند. یکی از قدیمی ترین اتاق‌های عمل، اتاق عمل قدیمی در لندن است. این اتاق عمل در سال 1822 ساخته شد و هم اکنون یکی از موزه‌های تاریخ جراحی می‌باشد. اتاق دیگری در دانشگاه پادووا ایتالیا در پلازوبو وجود دارد. کالبد شناسی بنام گیرولامو فابیزیو دی آکواپندنت در سال 1594 این اتاق را اداره می‌کرد.

شاید برای شما جالب باشد تصاویراتاق عمل های قدیمی را مشاهده نمایید:

---

ذکر منبع :

1 – برگرفته از مقاله علمی تعریف اتاق عمل در دانشنامه آزاد

---

با تشکر از حسن انتخاب و مطالعه مقاله اتاق عمل توسط شما دوست و همراه عزیز .

مراقب سلامتیت باش چون خیلی مهمه !

مشتاقانه منتظر ارسال نظرات و ایمیل های شما همراهان عزیز و گرامی در خصوص مقاله اتاق عمل هستیم - چشم یار

دوستدار شما شکوه شیخی پور